Chị Thu Hà (50 tuổi) đã nhìn lại cuộc sống khi con trai duy nhất đã trưởng thành và mong muốn có một đứa con khác, nhưng bác sĩ nói rằng không còn cơ hội cho việc đó.
Chị Thu Hà và chồng cùng tuổi, đã từng du học ở nước ngoài. Như nhiều phụ nữ trẻ hiện đại khác, chị đã dồn hết sức lực cho sự nghiệp. Khi con trai lên 6 tuổi, chị đã tính đến việc sinh thêm một đứa con vì yêu thương trẻ con. Tuy nhiên, cùng lúc đó, chị được bổ nhiệm làm phó phòng trong một công ty vốn nước ngoài.
Không muốn bỏ lỡ cơ hội thăng tiến, chị và chồng đã quyết định hoãn việc sinh con. Thu Hà đã dồn toàn bộ tâm huyết vào công việc để củng cố vị trí của mình. Hai năm sau đó, chị đã thăng chức trở thành trưởng phòng. Sự nghiệp đang phát triển, và Thu Hà đã lần nữa hoãn việc sinh con thứ hai vì chị biết rằng thời gian nghỉ sinh và trở lại làm việc sẽ huỷ hoại những nỗ lực của chị trong hơn mười năm thanh xuân.
Con trai của chị đã 12 tuổi, gia đình ổn định về mặt địa vị và tài chính. Thu Hà, người phụ nữ Hà Nội, bắt đầu khởi động lại kế hoạch sinh con khi đã trên 40 tuổi. Nhận thức rằng cả chị và chồng đều đã có tuổi, họ đã chọn phương pháp thụ tinh ống nghiệm để chọn phôi tốt nhất. Nhưng kết quả các xét nghiệm đã cho thấy một sự thật đáng tiếc: Thu Hà không còn khả năng sinh con.
“Chúng tôi tiếc nuối, nhưng chúng tôi cảm thấy việc có một đứa con sẽ tốt hơn, sẽ đảm bảo cuộc sống của con tốt hơn”, chị nói.
Tuy nhiên, mọi thứ không diễn ra như Thu Hà đã nghĩ. Khi càng trưởng thành, các mối quan hệ xã hội, công việc và du lịch không còn làm cho chị hứng thú. “Tôi trở về với bản thân, gia đình hơn và nhận ra mình đang cô đơn”, người phụ nữ 50 tuổi chia sẻ.
Con trai của chị đã lớn, và ít khi ăn cơm tại nhà hoặc ở gần mẹ. Chồng chị thường về muộn sau giờ làm. Sau khi hoàn thành công việc, Thu Hà về nhà, nấu ăn nhưng không có hứng thú để ăn. Khi gọi bạn bè đi ăn hoặc uống cà phê, chị hiếm khi tìm được ai đồng hành vì họ đang bận rộn chăm sóc con cái và cháu nội. Lúc này, chị bắt đầu hối tiếc và ao ước rằng trong quá khứ, mình đã không quá mải mê vào sự nghiệp và đã đầu tư nhiều hơn cho gia đình.
Thực trạng suy nghĩ của người Việt ít hay nhiều con
Việc sinh ít con đang trở thành xu hướng của xã hội Việt Nam hiện đại nói riêng và thế giới nói chung. Tỷ lệ sinh của Việt Nam vào năm 2022 là 2,01 con, mức thấp nhất từ năm 2018. Nghiên cứu về Thế hệ trẻ Việt Nam năm 2020 của Hội đồng Anh cho thấy giới trẻ Việt đặt mức độ ưu tiên cao hơn cho sự nghiệp hơn là gia đình, và cũng có xu hướng kết hôn muộn và giảm nhu cầu sinh con.
Tiến sĩ xã hội học Phạm Thị Thúy (giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia Phân viện tại TP HCM) nhấn mạnh rằng có hai nhóm chính làm giảm tỷ lệ sinh, đó là nhóm không muốn sinh thêm con và nhóm không dám sinh thêm con.
Nhóm không muốn sinh thêm con thường là những người có điều kiện kinh tế, giống như gia đình chị Thu Hà, nhưng họ lo lắng về việc mất cơ hội thăng tiến trong quá trình sinh con và lo ngại về môi trường sống và chất lượng giáo dục kém. Nhóm không dám sinh thêm con chủ yếu do áp lực về tài chính.
Theo các chuyên gia, tình trạng giảm tỷ lệ sinh sẽ gây bất lợi cho cơ cấu dân số và phát triển kinh tế xã hội trong tương lai. Sự giảm số lượng người sinh sẽ tạo áp lực ngày càng lớn đối với hệ thống chăm sóc xã hội cho người cao tuổi, và giảm nguồn lao động đặc biệt là lao động trẻ.
Ở tuổi 75, bà Nguyễn Thị Trang (Hà Nội) đã nhận ra tác động của việc chỉ sinh một con. Dù có lương hưu, bà cho biết những căng thẳng tinh thần do sinh quá ít con là không thể tránh khỏi.
Khi còn trẻ, chồng bà làm giảng viên một trường cao đẳng ở Hà Nội, bà làm công nhân. Thu nhập của họ thời điểm đó rất thấp, và vợ chồng quyết định dừng lại sau khi có một con trai, mặc dù phải đối mặt với áp lực từ những người xung quanh. “Tôi đã dành tất cả cho con, nhưng khi con lớn lên, nó luôn trách bố mẹ vì nó cảm thấy cô đơn”, bà nói và thừa nhận rằng dù không gây áp lực, con trai vẫn phải đối mặt với áp lực là con một.
Hơn 20 năm trước, chồng bà Trang qua đời, và ngôi nhà trở nên cô đơn hơn. Con trai của bà, Anh Hùng, đã từ bỏ cơ hội để đi học và làm việc ở nước ngoài, để không để mẹ phải sống một mình khi yếu đuối.
Khi anh lập gia đình, dù vợ nhiều lần đề nghị sống riêng, anh vẫn muốn mẹ ở cùng. Điều này đã gây ra xích mích giữa hai vợ chồng. Mỗi khi mẹ ốm, cả hai vợ chồng phải nghỉ làm một tuần để chăm sóc mẹ, hoặc thuê người khi không thể nghỉ.
“Nếu tôi có hai đứa con, cả tôi và chúng đều có nhiều lựa chọn hơn”, bà Trang nói.
Vì chỉ có một đứa con, cuộc sống của bà Trang luôn xoay quanh con trai nhỏ. Một lời nói vô tình từ con cái cũng khiến người mẹ cảm thấy tổn thương và khó ngủ. Có những lúc bà buồn, muốn đi đâu đó để thư giãn, nhưng nhận ra rằng không có nơi nào để đến. “Hàng xóm bên cạnh nhà tôi có ba đứa con, và thỉnh thoảng chúng lại đến chơi nhà. Có nhiều đứa con mà dù ở xa, một cuộc gọi hỏi thăm cũng là niềm an ủi”, bà nghĩ.
Chuyên gia cho rằng mỗi cặp vợ chồng nên ý thức về trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi và niềm vui khi sinh con. Nếu chỉ sinh ít con, những người đầu tiên phải chịu hậu quả chính là chính họ, sau đó mới đến xã hội.
Vì chỉ có một con gái, vợ chồng bà Hồng Hà đã biến Hà Trang (25 tuổi, ở TP HCM) trở thành người ích kỷ, chỉ biết lấy đi mà không trả lại. Hà Trang tốt nghiệp từ một trường đại học hàng đầu cả nước, thành thạo ngoại ngữ, và cô tin rằng khi tốt nghiệp, cô sẽ nhanh chóng tìm được công việc tốt với thu nhập cao. Tuy nhiên, sau khi nộp hồ sơ ở nhiều nơi, cô không được đáp ứng mong muốn.
Cô quyết định ở nhà và chờ đợi có công việc có thu nhập như ý mới đi làm. Năm ngoái, Hà Trang vay tiền từ mẹ để đầu tư vào kinh doanh. Mừng vì con gái đã có ý định đi làm, người mẹ đã rút tiền từ sổ tiết kiệm để cho con số tiền hơn 200 triệu đồng để khởi nghiệp.
Tuy nhiên, số tiền nhanh chóng trôi qua và cô đã khóc suốt ngày, thậm chí có suy nghĩ tự tử. Khi con gái hồi phục và vui vẻ trở lại, mẹ nhắc đến việc đi làm, Hà Trang lại phớt lờ bảo “mẹ còn đủ khả năng nuôi dưỡng tôi, tại sao lại ép buộc con đi làm để khổ”.
Người mẹ cho rằng nếu mình có 2-3 đứa con, sẽ không dành quá nhiều ưu tiên cho con gái, và Hà Trang cũng không cần phải dựa vào mẹ nhiều như vậy. “Giờ tôi đã trên 50 tuổi mà vẫn phải nuôi một đứa con lớn”, bà nói.
Chuyên gia Phạm Thị Thúy khuyên các cặp vợ chồng, nếu tình hình kinh tế không quá khó khăn, nên sinh đủ hai đứa con và không nên nghĩ rằng có tiền là không cần phải lo về việc già.
“Bởi không có người trẻ, từ đâu mà có lao động chất lượng và khỏe mạnh để phục vụ người già. Điều này sẽ tạo ra áp lực ngày càng tăng cho hệ thống chăm sóc xã hội cho người cao tuổi”, bà cảnh báo.
Gần đây, một người phụ nữ 60 tuổi ở Hải Phòng đã “gây sốt” vì sinh con khỏe mạnh nhờ phương pháp thụ tinh ống nghiệm, và có người đã đề nghị chị Thu Hà thử một lần nữa. Tuy nhiên, ở tuổi 50, chị nghĩ rằng nếu sinh con, mình sẽ lại có thêm một tiếc nuối trong cuộc đời, khi nếu không may mất sớm, con sẽ phải tự mình đối diện với những khó khăn.
