Ngày nay, không ít học sinh giỏi, ngay cả những người đã đỗ vào các trường đại học hàng đầu cả nước, lại không cảm thấy hứng thú với con đường học đại học. Thay vào đó, họ quyết định khám phá thế giới bằng cách xuất khẩu lao động và bán sức lao động ở nước ngoài.
Trước đây, nhiều phụ huynh ở vùng quê Hà Tĩnh luôn tin rằng việc đưa con đi học đại học là mục tiêu cao cả, vì nó không chỉ là niềm tự hào của gia đình mà còn là cơ hội để thoát khỏi cảnh nghèo đói.
Tuy nhiên, hiện thực lại cho thấy rất nhiều sinh viên, kể cả những người nắm trong tay bằng cấp “đỏ”, không tìm được việc làm. Một số sinh viên khác vất vả tìm được công việc nhưng không phù hợp với chuyên ngành đã học. Hoặc có công việc nhưng mức lương thấp không đủ để sống, khiến phụ huynh và cả học sinh giỏi bắt đầu thay đổi quan niệm, từ chối con đường đại học và chuyển hướng sang xuất khẩu lao động (XKLĐ).
Thầy Lê Hoài N., Phó Hiệu trưởng một trường THPT ở huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh, chia sẻ rằng trước đây, học sinh trong trường luôn đông đảo đăng ký vào các trường đại học, cao đẳng hàng đầu. Đa số học sinh giỏi cũng chọn các trường đại học hàng đầu để theo học.
Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi, khi có một số lượng học sinh giỏi và xuất sắc không quan tâm đến việc thi đại học mà thay đổi hướng đi, chọn XKLĐ hoặc kết hợp học tập và làm việc ở nước ngoài.
“Thực tế là rất nhiều sinh viên ra trường không tìm được việc làm, từ đó phụ huynh và học sinh thay đổi suy nghĩ, lựa chọn đi du học nghề hoặc xuất khẩu lao động. Khi đi XKLĐ, các em không chỉ có kỹ năng nghề mà còn có thu nhập cao. Mỗi năm, trường chúng tôi có nhiều học sinh giỏi lựa chọn hướng đi này thay vì theo đại học”, thầy N. nói.
Năm học vừa qua, trong trường, có hai học sinh đạt giải nhất cấp tỉnh môn Địa lý, những em này cũng được tuyển vào đội tuyển học sinh giỏi Quốc gia. Tuy nhiên, họ đã từ chối tham gia vào đội tuyển để tập trung ôn luyện và chuẩn bị cho việc học tập nghề.
Thầy N. cho biết rằng cả hai học sinh này không chỉ đạt giải nhất cấp tỉnh môn Địa lý mà còn là những học sinh giỏi toàn diện. Khi chia sẻ lý do với thầy cô, các em nói rằng mục tiêu của họ chỉ là học xong lớp 12, đạt bằng tốt nghiệp THPT và không hướng đến việc học đại học. Thay vào đó, họ dành thời gian để học tiếng Hàn, tiếng Nhật… và các kỹ năng nghề phù hợp với bản thân để chuẩn bị cho XKLĐ.
Không chỉ ở Hà Tĩnh, nhiều hiệu trưởng trường THPT khác cũng chia sẻ rằng học sinh hiện nay có tư duy rất thực tế và có quan điểm rõ ràng. Họ nhận thấy rằng việc học đại học không đảm bảo việc làm, không chỉ riêng học sinh trung bình mà cả những học sinh giỏi cũng chọn chỉ học đến cuối cấp THPT để sau đó chọn con đường xuất ngoại.
Một ví dụ điển hình là gia đình chị Nguyễn Thị Hoa ở huyện Thạch Hà, có 5 người con học lực khá giỏi. Tuy nhiên, không ai trong số họ chọn học đại học. Thay vào đó, các em học hết THPT rồi đi xuất khẩu lao động ở Nhật Bản và Hàn Quốc.
Chị Hoa cho biết rằng có nhiều trường hợp trong xã cũng tương tự, khi học sinh đỗ đại học nhưng không tìm được công việc và buộc phải làm công nhân ở các tỉnh phía Nam hoặc đi làm ở nước ngoài. Do đó, gia đình và các em không lựa chọn thi vào đại học hay cao đẳng mà quyết định đi xuất khẩu lao động, dù tất cả đều là học sinh giỏi.
Một trong số những học sinh giỏi này là Hoàng Thị T., con gái thứ 4 trong gia đình. Em có năng lực học tập tốt và hoạt động ngoại khóa tích cực, nhưng không thi vào đại học. Thay vào đó, em chọn đi XKLĐ làm việc trong ngành thực phẩm ở Nhật Bản.
Trong 12 năm liền, em được công nhận là học sinh giỏi toàn diện, điểm tổng kết trung bình của em đạt 8.3 điểm, được đánh giá là gương mẫu của chi đoàn, nhiệt tình và tiến bộ trong học tập.
Với năng lực học tập như vậy, Hoàng Thị T. có nhiều cơ hội để vào học các trường đại học danh tiếng. Tuy nhiên, em chỉ học để thi tốt nghiệp THPT. Quyết định của em khiến nhiều giáo viên cảm thấy tiếc nuối.
“Việc học đại học mất quá nhiều thời gian, hơn 4 năm, và đòi hỏi một khoản học phí không nhỏ, nhưng không chắc chắn về cơ hội việc làm. Vì những suy nghĩ đó, con cái tôi đã chọn đi làm ở nước ngoài, nơi có cơ hội kiếm được số tiền lớn hơn. Khi có kinh tế, các em sẽ tự chủ trong cuộc sống”, chị Hoa chia sẻ.
Cũng có những trường hợp tương tự ở xã khác, như trường hợp của Nguyễn Thị H., người đã đỗ vào hai trường đại học hàng đầu cả nước nhưng lại quyết định đi xuất ngoại và học nghề ở Hàn Quốc.
Mẹ của em, chị Nguyễn Thị Thu, cho biết rằng H. là học sinh rất giỏi. Trước đây, em đã được nhận vào Đại học Quốc gia Hà Nội và Đại học Ngoại thương, nhưng lại không theo con đường đó. Hiện tại, em đang học và làm việc ở Hàn Quốc, có thu nhập tốt và hàng tháng gửi về 10 triệu đồng để biếu bố mẹ.
“Lúc đầu, H. và gia đình đã suy nghĩ rất kỹ, nhưng sau khi tính toán, chúng tôi nhận ra rằng con đường du học nghề ở nước ngoài vẫn tốt hơn việc học đại học. Con tôi chưa từng hối hận về quyết định của mình. Dù làm việc ở nước ngoài có khó khăn và phải xa gia đình, nhưng em có thu nhập cao hơn. Một tháng lương của em ở Hàn Quốc bằng cả năm lương của bố mẹ”, chị Thu nói.
Cũng có nhiều trường hợp khác ở xã này, khi có học sinh đỗ vào đại học nhưng sau đó chọn con đường XKLĐ. Gia đình những học sinh này đã có thu nhập ổn định, tiền gửi ngân hàng và xây được những ngôi nhà cao tầng, khiến cho học sinh ở các vùng quê này không còn mặn mà với giảng đường đại học.
